Άρθρο 370Α ΠΚ - Παραβίαση του απορρήτου τηλεφωνικής επικοινωνίας και προφορικής συνομιλίας - Τρόπος τέλεσης και δομή του εγκλήματος

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 370Α παράγραφος 2 του Ποινικού Κώδικα, καθορίζεται ρητά ότι: «2. Όποιος παρακολουθεί αθέμιτα με τη χρήση ειδικών τεχνικών μέσων ή καταγράφει σε υλικό φορέα προφορική συνομιλία τρίτων που δεν λαμβάνει χώρα δημόσια ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα μη δημόσια πράξη άλλου προσώπου, τιμωρείται με ποινή κάθειρξης έως δέκα (10) ετών».

Πιο συγκεκριμένα, η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος που προβλέπεται στο άρθρο 370Α παράγραφος 2 εδάφιο πρώτο του Ποινικού Κώδικα, περιλαμβάνει τρεις τρόπους τέλεσης: i) παρακολούθηση προφορικής συνομιλίας τρίτων με τη χρήση ειδικών τεχνικών μέσων, ii) καταγραφή της προφορικής συνομιλίας τρίτων σε υλικό φορέα και iii) αποτύπωση σε υλικό φορέα μη δημόσιας πράξης άλλου προσώπου <βλ. αριστοτέλης χαραλαμπάκης, ποινικός κώδικας, ερμηνεία κατ’ άρθρο, τόμος δεύτερος (άρθρα 235-473), σελ. 2965, μιχαήλ μαργαρίτης – άντα μαργαρίτη, ποινικός κώδικας, ερμηνεία-εφαρμογή, έκδοση 4η, π.ν. σάκκουλας, αθήνα 2020, σελ. 1078, παρ. 9>.

Η διάταξη αυτή, η οποία θεσπίστηκε στο πλαίσιο της γενικότερης προστασίας της ανθρώπινης προσωπικότητας που απορρέει από τα άρθρα 2 παρ. 1, 5 παρ. 1, 9Α και 19 του Συντάγματος, αποσκοπεί στην προστασία της προσωπικής και ιδιωτικής ζωής. Η απαγόρευση της αθέμιτης μαγνητοσκόπησης αφορά πράξεις ή εκφράσεις της προσωπικής και ιδιωτικής ζωής τρίτων που μπορούν να πλήξουν την προσωπικότητα και να μειώσουν την αξιοπρέπειά τους. Σε διαφορετική περίπτωση, το αδίκημα δεν συντελείται (ΑΠ 1026/08 ΠοινΔ 2008.1542) <βλ. μιχαήλ μαργαρίτης – άντα μαργαρίτη, ποινικός κώδικας, ερμηνεία-εφαρμογή, έκδοση 4η, π.ν. σάκκουλας, αθήνα 2020, σελ. 1078, παρ. 9>.

Ειδικότερα, για τη στοιχειοθέτηση του πρώτου τρόπου τέλεσης, δηλαδή της παρακολούθησης προφορικής συνομιλίας τρίτων με ειδικά τεχνικά μέσα, απαιτούνται τα εξής:

Η παρακολούθηση πρέπει να πραγματοποιείται με τη χρήση ειδικών τεχνικών μέσων και όχι απλώς με φυσική ακρόαση <μανωλεδάκης ι., ερμηνεία κατ’ άρθρο των όρων του ειδικού μέρους του ποινικού κώδικα, 1996, σελ. 132>. Ως ειδικά τεχνικά μέσα θεωρούνται εκείνα που έχουν αποκλειστικό σκοπό την παρακολούθηση ή υποκλοπή συνομιλιών, και συνεπώς, δεν περιλαμβάνονται τα συνήθη εμπορικά αντικείμενα (π.χ. μαγνητόφωνα) <…>. Παραδείγματα περιπτώσεων παρακολούθησης συνομιλιών με χρήση ειδικών τεχνικών μέσων περιλαμβάνουν την χρήση μικροπομπού (κοριού) <τρεφπατρ 1751-1752/1999 ποινδικ 2000,964> και την τοποθέτηση συσκευής παρακολούθησης <απ 1489/2004 ποινχρ 2005,621><βλ. αριστοτέλης χαραλαμπάκης, ποινικός κώδικας, ερμηνεία κατ’ άρθρο, τόμος δεύτερος (άρθρα 235-473), σελ. 2965>.

Επιπλέον, η προφορική συνομιλία δεν πρέπει να διεξάγεται δημόσια, δηλαδή δεν πρέπει να προορίζεται από τους συνομιλητές να ακουστεί από αόριστο αριθμό ατόμων, ανεξαρτήτως του περιεχομένου της <βλ. μιχαήλ μαργαρίτης – άντα μαργαρίτη, ποινικός κώδικας, ερμηνεία-εφαρμογή, έκδοση 4η, π.ν. σάκκουλας, αθήνα 2020, σελ. 1079, παρ. 10>. Για να κριθεί αν μια συνομιλία είναι δημόσια ή μη, θα πρέπει να εξετάζεται η δυνατότητα αντίληψης από τρίτους στον φυσικό χώρο της συζήτησης και αν οι συνομιλητές μπορούσαν να συγκρατηθούν στη μορφή ή στο περιεχόμενο της συνομιλίας <βλ. αθανάσιος κ. κονταξής, αντιεισαγγελέας εφετών αθηνών, ποινικός κώδικας, τόμος β, έκδοση γ΄, αθήνα 2000, άρθρο 370 α, σελ. 3135>.

Όσον αφορά τον δεύτερο τρόπο τέλεσης του εγκλήματος, που αφορά την καταγραφή προφορικής συνομιλίας σε υλικό φορέα, απαιτείται:

Η αποτύπωση της προφορικής συνομιλίας, με την έννοια της καταγραφής (π.χ. ηχογράφηση ή βιντεοσκόπηση) αυτής, και η συνομιλία να μην προορίζεται για δημόσια ακρόαση, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω <βλ. μιχαήλ μαργαρίτης – άντα μαργαρίτη, ποινικός κώδικας, ερμηνεία-εφαρμογή, έκδοση 4η, π.ν. σάκκουλας, αθήνα 2020, σελ. 1079, παρ. 10>.

Για τον τρίτο τρόπο τέλεσης, που αφορά την καταγραφή μη δημόσιας πράξης άλλου, απαιτούνται:

Η αποτύπωση της πράξης αυτής σε υλικό φορέα, με την πράξη να είναι ιδιωτική, δηλαδή να μην προορίζεται για αντιληπτότητα από αόριστο αριθμό ατόμων <βλ. αριστοτέλης χαραλαμπάκης, ποινικός κώδικας, ερμηνεία κατ’ άρθρο, τόμος δεύτερος (άρθρα 235-473), σελ. 2966>.

Μη δημόσια πράξη άλλουθεωρείται αυτή που δεν μπορεί (ή δεν προορίζεται κατά τη βούλησή του) να γίνει αντιληπτή από αόριστο αριθμό προσώπων <4. κονταξής, 2000, σελ. 3134, α. κωστάρας, 2007, σελ. 2021,ι. μανωλεδάκης, 1996, σελ. 133, ο ίδιος, ποινδικ 2005,726, μ. μαργαρίτης, ό.π., 2009, σελ. 1029, γ. νούσκαλης, ποινδικ 2003,250, ο ίδιος, ποινδικ 2004, 806 επ., ε. συμεωνίδου-καστανίδου, ποινδικ 2006,1299, η ίδια, σε ενοβε, 2009, σελ. 16. το κριτήριο αυτό έχει υιοθετήσει πλέον και η νομολογία, απ 785/2013, απ 53/2010 ποινχρ 2011,25, απ 2165/2007 ποινχρ 2008,802, απ 944/2007 ποινχρ 2008, 248, συμβναυτθεσ 3/2008 ποινχρ 2010,425>. Προς την ίδια κατεύθυνση, μη δημόσια πράξη νοείται αυτή που διεξάγεται όταν ο ομιλών ή ο πράττων λαμβάνει όλα εκείνα τα αναγκαία μέτρα, τα οποία αντικειμενικώς κρινόμενα είναι και επαρκή προκειμένου να αποκλειστεί η πρόσβαση τρίτου <θ. δαλακούρας, υπέρ 1992,37, x. νάιντος, 2010, 137>.